Η μεγάλη Δεσποτική εορτή της κατά σάρκα γεννήσεως του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού φαίνεται να είναι ιστορικά, αρχαιότατη μαζί με την εορτή της Αναστάσεως του και μεγίστης σημασίας για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο Σωτήρας Θεός «συγκαταβαίνει», έρχεται ακριβώς την κατάλληλη στιγμή, για να βοηθήσει το γένος των ανθρώπων που με τόση αγάπη έπλασε και να το λυτρώσει από τις αλυσίδες του θανάτου και της αμαρτίας. Σαρκώνεται στα σπλάγχνα της Αειπαρθένου Μαρίας, καταδέχεται σπαργάνων περιβολή, και ο ψαλμωδός μαζί με εμάς, απευθυνόμενος στη Παναγία απορεί: «Ὁ ἀχώρητος παντί, πῶς ἐχωρήθη ἐν γαστρὶ;». (κάθισμα μετά τον Πολυέλεο όρθρου 25ης Δεκεμβρίου) Πως χώρεσε, δηλαδή, ο Χριστός που είναι Θεός στα σπλάγχνα του ανθρώπου - του δημιουργήματος; Αυτό λοιπόν είναι και το μήνυμα της εορτής των Χριστουγέννων. Ο πανάγαθος Θεός με τη θέληση του, να έρχεται και να κατοικεί στη κοιλιά της Παναγίας με απώτερο σκοπό τη δική μας σωτηρία!
Η εορτή λοιπόν των Χριστουγέννων, που μέχρι την 4η εκατονταετηρίδα γιορταζόταν μαζί με την εορτή της Βαπτίσεως του Χριστού, είχε την ονομασία Επιφάνεια. Αργότερα και από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο έγινε η διάκριση ανάμεσα σε Χριστούγεννα και στην ημέρα των Φώτων, τα γνωστά σε όλους μας Θεοφάνεια. Την αρχαία ενότητα των δυο μεγάλων εορτών Χριστού Γεννών και Φώτων, τήρησε η εκκλησία στο Άγιο Δωδεκαήμερο καθώς οι ακολουθίες των δυο εορτών παρουσιάζουν ως προς την τυπική διάταξη πάρα πολλές ομοιότητες.
Η άπειρη φιλανθρωπία του Θεού, μας αξιώνει και πάλι εφέτος και μας ετοιμάζει για να προσκυνήσουμε με αισθήματα ευλαβείας και πνευματικής αγαλλιάσεως το μέγα μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, την Μητρόπολη των εορτών, τα Άγια Χριστούγεννα, και να λάμψουν τα πρόσωπα και οι ψυχές μας από το ουράνιο φως του Λυτρωτού μας. Ετοιμαζόμαστε να πανηγυρίσουμε το κοσμοσωτήριο γεγονός, το μυστήριο που ήταν κεκαλυμμένο προ αιώνων και προφητευμένο δια στόματος των προφητών. Γι αυτό και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφωνεί με θαυμασμό «Μυστήριον ξένον ὁρῶ καὶ παράδοξον», μυστήριο το οποίο δεν μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να προσεγγίσουμε με την λογική, αλλά μόνο με τα μάτια της ψυχής μας.
«Ἡ Μητρόπολη πασῶν τῶν ἑορτῶν» κατά τον Χρυσορρήμονα Χρυσόστομο προβάλλει τον μοναδικό σκοπό του ερχομού του Χριστού στη γη. Σκοπός της ενανθρωπήσεως ένας και μοναδικός: να ξαναμπεί ο άνθρωπος στον παράδεισο. Να καταστεί ουρανοπολίτης. Να απεκδυθεί τους δερματίνους χιτώνες που προσωρινά του είχε δώσει ο Θεός μετά την έξωση από τον κήπο της Εδέμ και να ενδυθεί τον Χριστό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η εκκλησία ψάλλει τον ίδιο ακριβώς ύμνο και κατά την αναγέννηση μας στην ακολουθία του Βαπτίσματος και την ημέρα των Χριστουγέννων: « Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε». Η ίδια αγάπη που οδήγησε τότε το Θεό στη δημιουργία του ανθρώπου, η ίδια ακριβώς αγάπη και τώρα οδηγεί στη σωτηρία του. Δεν ελαττώνεται η αγάπη του θεού μάλλον αναζωπυρωμένη αυξάνει και γίνεται πλέον σωτηριολογική. Ώστε αυτό το βάθος του πλούτου και της σοφίας του Θεού, να κάνει το Μέγα Αθανάσιο, ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα να αναφωνεί: «ὁ Λόγος ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν». Φωνάζει αυτός ο μεγάλος πατέρας και διδάσκαλος της εκκλησίας ότι ο Χριστός έγινε τέλειος άνθρωπος κατά την σάρκωση του για να γίνουμε εμείς θεοί κατά χάριν και κληρονόμοι της Βασιλείας του.
Ο Μεγάλος αυτός Ιεράρχης στο έργο του «περί ἐνανθρωπήσεως» αναπτύσσει τον λόγο που ο Θεός έγινε άνθρωπος. Η αιτία μια και μοναδική: Το πρόβλημα του θανάτου έπειτα από την πτώση. Το μοναδικό πρόβλημα του ανθρώπου ήταν ο θάνατος. Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο από το μηδέν και του έδωσε τη δυνατότητα να επιλέξει, είτε την αθανασία - υπακούοντας στην εντολή Του - είτε, με την παρακοή, το θάνατο. Ο άνθρωπος επέλεξε, δυστυχώς, την παρακοή και έκτοτε άρχισε να πεθαίνει. Τί έπρεπε, λοιπόν, να γίνει; Ο Λόγος, πού δημιούργησε τα πάντα, αυτός μόνο μπορούσε να τα αναδημιουργήσει. Και πώς να τα αναδημιουργήσει; Γενόμενος άνθρωπος. Γνώριζε, δηλαδή, ο Υιός και Λόγος του Θεού, ότι για να κερδίσει το θάνατο έπρεπε πρώτα να αναμετρηθεί μαζί του, να πεθάνει. Επειδή δε ο Θεός δεν υπόκειται ασφαλώς, σε φθορά και θάνατο, ως η ίδια η Ζωή, διά τούτο έλαβε σώμα και ψυχή ανθρώπινα, κατά πάντα όμοια με τα δικά μας (εκτός της αμαρτίας), μέσα στη μήτρα της Θεοτόκου και μάλιστα όχι κατά φυσικό τρόπο ( με τη μεσολάβηση ανδρός) ἀλλ' ἐκ Πνεύματος Ἁγίου. Άρα ο Χριστός γεννήθηκε για να πεθάνει. Και δεν πέθανε για να πεθάνει αλλά για να αναστηθεί. Για να επανέλθει λοιπόν, ο άνθρωπος στο "κατ' εἰκόνα" έπρεπε οπωσδήποτε να γίνει με την προσέλευση της ιδίας της Εικόνος του Θεού, δηλαδή του Χριστού.
Η ενανθρώπηση λοιπόν του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος είναι η πραγματοποίηση της υπόσχεσης που δίνει ο Θεός στην Εύα και κατ επέκτασιν σε όλο το ανθρώπινο γένος, εκείνο το δειλινό στον παράδεισο μετά την διάπραξη του προπατορικού αμαρτήματος. Υπόσχεται ο Θεός ότι από αυτήν θα έλθει Εκείνος που θα συντρίψει τον προξενητή του θανάτου, τον διάβολο. Το πρωτευαγγέλιο, η πρώτη δηλαδή καλή είδηση που ευαγγελίστηκαν οι πρωτόπλαστοι, αρχίζει να πραγματοποιείται όταν για τον Θεό ήλθε το πλήρωμα του χρόνου. Γι αυτό ο Απόστολος των Εθνών, ο Μέγας Παύλος λέγει σχετικά στους Γαλάτες: «ὅτε δέ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν.(Γαλ. 4, 4-5).
Χρονικά ο Θεός επιλέγει εκείνη την εποχή που η κατάσταση στο παγκόσμιο στερέωμα ήταν σαθρή. Η ειδωλολατρία οδηγούσε την ανθρωπότητα με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια. Ο Θεός με την άμετρο αγάπη που είχε για τον άνθρωπο έπρεπε να δράσει άμεσα. Επέλεξε τον λαό του Ισραήλ, όχι ακριβώς γιατί ήταν ο αγαπημένος του, αλλά γιατί ενώ του είχε ήδη παρουσιαστεί, εκείνος διαστρέβλωσε την θεία αλήθεια, δημιουργώντας μια ανθρωποκεντρική σχέση Θεού – ανθρώπου με αποτέλεσμα τον εκμαυλισμό των θείων εντολών. Το «πλήρωμα» έτσι εδώ σημαίνει την συμπλήρωση του χρόνου, τον κατάλληλο χρόνο, την εκπλήρωση των ημερών. Έχει δηλαδή την έννοια του τέλους και του πέρατος ορισμένου χρόνου, αφού ο χρόνος ελεύσεως του Χριστού είχε προφητευθεί από τον Προφήτη Δανιήλ και έλαβε τέλος επί της βασιλείας Καίσαρος Αυγούστου, οπότε έλαβε αρχή η ένσαρκος οικονομία του Χριστού. Με την ενανθρώπηση έτσι του Χριστού η ειδωλολατρία δέχεται συντριπτικό χτύπημα, για αυτό και ο υμνωδός μας πληροφορεί «σοῦ ἐνανθρωπήσαντος ἐκ τῆς Ἁγνῆς, ἡ πολυθεΐα τῶν εἰδώλων κατήργηται»,(Δοξαστικό Εσπερινού των Χριστουγέννων) «πᾶσα πλάνη τῶν εἰδώλων πέπαυται, καὶ βασιλεύει Χριστὸς εἰς τοὺς αἰῶνας».(καὶ νῦν όρθρου 29ης Δεκεμβρίου)
Το σχέδιο του Θεού κρατιέται μυστικό στη βούληση του αιώνες μετά την πτώση. Σκοπός του σχεδίου: η γέννηση του Χριστού, η σταυρική θυσία και η Ανάσταση Του. Στόχος: η επανένωση του ανθρώπου με το Θεό. Έπρεπε ο Θεός να προσλάβει την ανθρώπινη φύση να την ενώσει με την θεϊκή, γιατί μόνο αυτός μπορούσε κάτι τέτοιο και να την εισαγάγει απαλλαγμένη από τη φθορά στο παράδεισο. Για να γίνει όμως αυτό έπρεπε να λάβει ο ίδιος ανθρώπινη σάρκα και να γίνει τέλειος άνθρωπος, απαλλαγμένος από την αμαρτία. Και θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς, γιατί ο Θεός δεν επέλεξε έναν άνθρωπο για να θυσιαστεί για όλο το ανθρώπινο γένος. Η απάντηση δίνεται και πάλι από το στόμα του Μεγάλου Αθανασίου. Λέγει ο Άγιος: «ένα κτίσμα δεν μπορεί να ενώσει και τα άλλα κτίσματα με το Θεό ούτε να τα θεραπεύσει». Εκείνος που μπορεί να θεώσει τον άνθρωπο είναι μόνον ο Θεός. Η σωτηρία και η θέωση του ανθρώπου προϋποθέτουν δυο γεγονότα: τη θεότητα του Χριστού και την πραγματικότητα της ανθρώπινης σάρκας, την οποία έλαβε ο Χριστός με τη γέννηση του. Η σάρκωση δεν είναι τίποτε άλλο από την ένωση της τελείας θεϊκής φύσης με την τελεία ανθρώπινη.
Η ουσία της γεννήσεως του Χριστού, είναι η βάση των όσων πρόκειται να ακολουθήσουν στην επί γης ζωή του. Αρχικά ο Χριστός επιλέγει να σαρκωθεί από την παρθένο Μαρία. Ἡ προεκλεχθεῖσαν ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν (Δοξαστικό αποστίχων 21ης Νοεμβρίου) και προορισθείσα Μητέρα ανεδείχθει Θεοτόκος και Αειπάρθενος. Προσφέρεται τῷ Ναῷ, τῷ νομικῷ κατοικεῖν εἰς τὰ Ἅγια (Στιχηρό εσπερινού 21ης Νοεμβρίου) ως τριετίζουσα δάμαλις για (12) δώδεκα χρόνια. Προετοιμάζει σταδιακά ο Θεός τη σωτηρία βήμα προς βήμα. Γι αυτό και τα Εισόδια της Θεοτόκου, θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελούν τον πρόλογο των Χριστουγέννων. Οἱ τὰ πάντα καλῶς διαταξάμενοι θεῖοι Πατέρες, όρισαν από εκείνη την ημέρα να ψάλλονται οι καταβασίες των Χριστουγέννων και για 40 ολόκληρες ημέρες οι χριστιανοί ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ, να αναφωνούν μαζί με τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε. Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν ἀπαντήσατε. Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε…».
Έπειτα ο Θεός επιλέγει το υγρό και σκοτεινό σπήλαιο και την ταπεινή φάτνη για να γεννηθεί. Ο Θεός μέσα στο υγρό σπήλαιο κρατεί καλά φυλαγμένο το μήνυμα της γεννήσεως του. Δεν διαλαλεί, τον ερχομό του, όπως ακριβώς χρόνια πολλά είχε προφητεύσει ο προφήτης Ησαΐας «οὐκ ἐρίσει οὐδὲ κραυγάσει, οὐδὲ ἀκούσει τις ἐν ταῖς πλατείαις τὴν φωνὴν αὐτοῦ. κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει καὶ λίνον τυφόμενον οὐ σβέσει, ἕως ἂν ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τὴν κρίσιν» (Ματθ. 12,19-20). Λέγει ο Ησαίας ότι ο Χριστός δεν θα φιλονικεί, ούτε θα φωνάζει, ούτε θα ακούσει κανείς τη φωνή του, μέχρις ότου να κάνει τη δικαιοσύνη να νικήσει. Και για να νικήσει η δικαιοσύνη και για να μάθουν οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς δικαιοσύνη, πρέπει πρώτα να προηγηθεί η ταπείνωση, που είναι η βασική αρετή που πρέπει να διέπει τον άνθρωπο. Ταπεινώνεται ο Θεός της αγάπης, ο Ήλιος της δικαιοσύνης, όπως τον ονομάζει η εκκλησία και «λαθὼν τίκτεται ὑπὸ τὸ Σπήλαιον». Γεννιέται δηλαδή κρυφά μέσα στο σπήλαιο και τον υποδέχεται η φάτνη. Η σύλληψη του αγνή. Η γέννηση του ταπεινή. Η προαίρεση του αγαθή. Η ελπίδα του ανθρωπίνου γένους αναπτερώνεται. Η προσμονή μειώνεται. Ο διάβολος αγνοεί και το σωτηριώδες έργο ακολουθεί. Φροντίζει ο θεός να ξεγελάσει εξ αρχής το διάβολο μέσα από το σπήλαιο και τη φάτνη, μέσα από την αρετή της ταπεινώσεως για να λύσει «πολυπλόκους σειράς παραπτώσεων». Και πάλιν ο υμνογράφος αναρωτιέται «οὐ σκῆπτρα καὶ θρόνοι, ἀλλ' ἐσχάτη πτωχεία· τὶ γάρ εὐτελέστερον σπηλαίου; τὶ δὲ ταπεινότερον σπαργάνων;» Η έπαρση των πρωτοπλάστων να φθάσουν το δημιουργό Θεό, ευθύς εξ αρχής διορθώνεται μέσα από την αρετή της ταπείνωση στο σπήλαιο της Βηθλεέμ από το νεογέννητο Σωτήρα Χριστό. Εσχάτη πτωχεία, ευτελές σπήλαιον και ταπεινά σπάργανα είναι τα δείγματα της ταπεινώσεως, τα οποία καταδέχεται με την γέννηση του ο λυτρωτής. Και ενώ είναι επουράνιος βασιλιάς δεν έχει θρόνο. Και ενώ έρχεται να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος δεν υπάρχει γι αυτόν «τόπος ἐν τῷ καταλύματι»
Βλέπουμε λοιπόν πως το μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας, επειδή είναι το υψηλότερο, το ευγενέστερο και το τελειότερο έργο της δημιουργικής σοφίας και δυνάμεως του Θεού προμελετήθηκε και προεγνώσθηκε πρώτα από κάθε άλλο από τον παντεπόπτη Θεό. Η ένσαρκος οικονομία αποδίδει στο Θεό μεγαλύτερη δόξα. Ας ανατρέξουμε όμως και στο συντοπίτη μας Ηλία Μηνιάτη για να δούμε πως φανερώνεται το μήνυμα της Χριστού γεννήσεως στους ανθρώπους. Ο μεγάλος ρήτορας αναφέρει σχετικά: «Σε έξι μέρες δημιούργησε ο Θεός τον κόσμο, την πρώτη έπλασε το φως, τη δεύτερη το στερέωμα του ουρανού, την Τρίτη την γη, την τέταρτη τον ήλιο και τη σελήνη και τους αστέρες, την Πέμπτη όλα τα ζώα και στην έκτη πλάσθηκε ο άνθρωπος. Και καθώς σε έξι μέρες πλάσθηκε σε έξι μέρες έζησε κάτω από το φυσικό γραπτό νόμο και σε έξι ηλικίες συνέβη κάθε εξαίσιο πράγμα. Η πρώτη ηλικία είναι του Αδάμ όπου έγινε η δημιουργία του κόσμου, η δεύτερη είναι του Νώε και συνέβη ο κατακλυσμός, η Τρίτη του Αβραάμ και άρχισε η περιτομή, η τέταρτη του Μωυσέως και εδόθη ο νόμος, η Πέμπτη του Σολομώντος και εκτίσθη ο ναός και η έκτη του Ηρώδη και έπαψε το Ιουδαϊκό βασίλειο στου οποίου το καιρό γεννήθηκε ο Χριστός για να πληρωθεί η προφητεία του Ιακώβ «οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ’ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ· ἕως οὗ ἔλθῃ ᾧ ἀπόκειται, καὶ αὐτός προσδοκία ἐθνῶν» (Γεν 49,10). Και έτσι έπρεπε να γίνει αφού την έκτη μέρα πλάσθηκε ο άνθρωπος, την έκτη ηλικία έπρεπε να αναπλαστεί. Στην έκτη μέρα ο παλαιός στην έκτη ηλικία ο νέος. Ο παλαιός έδωσε το θάνατο σε όλους τους ζωντανούς ο νέος έρχεται να δώσει τη ζωή σε όλους τους νεκρούς. Εκείνος ο Αδάμ ήταν πατέρας της φυσικής γέννησης αυτός ο Χριστός είναι πατέρας της πνευματικής αναγέννησης. Τότε ο άνθρωπος πλάσθηκε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού τώρα σαρκώνεται ο Θεός και γίνεται καθ’ ομοίωμα και μορφή ανθρώπου. Τότε όμως έλαβε την κατ’ εικόνα και ομοίωσιν Θεού μόνον κατά μετοχή και χάρη τώρα ο Θεός λαμβάνει μορφή και ομοίωμα ανθρώπου, κατ’ ουσία και καθ’ υπόσταση.
Στην γέννηση όμως του παλαιού Αδάμ, του ανθρώπου και του Χριστού αξίζει να προσέξουμε ακόμη ένα πράγμα. Όταν πλάσθηκε ο άνθρωπος, ο Θεός πριν στόλισε τον ουρανό με φως του ήλιου και των άστρων, την γη με άνθη και φυτά έκτισε δηλαδή τον Παράδεισο για αυτό το σκοπό και τον ανακήρυξε βασιλέα πάσης κτίσεως. Όταν όμως γεννήθηκε ο Χριστός ο Θεός όρισε να είναι νύχτα, μέσα σε σπήλαιο και φάτνη αλόγων και εκείνος που γεννήθηκε να είναι ο κληρονόμος της βασιλείας του Δαυίδ, ο λυτρωτής του κόσμου, ο Μεσσίας όπως τον είχαν προφητέψει οι προφήτες. Και αντί λοιπόν να κηρυχθεί η γέννηση σε όλο τον Ισραηλιτικό λαό που τον ανέμενε εν τούτοις μένει κρυφή και αποκαλύπτεται από έναν Άγγελο σε λίγους ποιμένες. Τόση ένδοξη και περήφανη η πλάση του ανθρώπου, τόσο σκοτεινή και άγνωστη η γέννηση του Χριστού στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ. Και τούτο είναι ευνόητο, για την σωτηρία του ανθρώπου:«Η γέννηση του Θεού ας είναι κρυφή και σκοτεινή και άγνωστη στο κόσμο για να πλανηθεί περισσότερο ο φθονερός διάβολος». Ας τον νομίζει τώρα απλό άνθρωπο για να τον δοκιμάσει ύψιστο Θεό επί του Σταυρού για να αναφωνεί ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος «ἔλαβε σῶμα καὶ Θεῷ περιέτυχε· ὅταν ἔλαβε ὅπερ ἔβλεπε καὶ πέπτωκεν, ὁποῦ οὐκ ἔβλεπε!». Πήρε δηλαδή, ο διάβολος σώμα θνητό (το Σώμα του Χριστού για να το σταυρώσει) και βρέθηκε μπροστά στο Θεό (διότι ο Χριστός δεν είναι απλός άνθρωπος, αλλά ο Θεός που έγινε άνθρωπος). Έλαβε αυτό που έβλεπε (το γήινο Σώμα) και έπεσε (νικημένος) εξ αιτίας (της Θεότητας δηλαδή) που δεν έβλεπε.
Μεγάλο θαύμα να γίνει ο Θεός άνθρωπος! Από εδώ φαίνεται και η άπειρη αγάπη και φιλανθρωπία του Θεού. Ο άνθρωπος αποστάτησε και έγινε δούλος της αμαρτίας μέσα από την παρακοή και κληρονόμος της αιωνίου κολάσεως και ο Θεός κατεβαίνει προσωπικώς στη γη σαρκώνεται, λαμβάνει δούλου μορφή για να σώσει το πλάσμα που έπλασε, για να δείξει ο ίδιος το δρόμο της σωτηρίας και να ανοίξει διάπλατα τις κεκλεισμένες πύλες της βασιλείας των ουρανών για να τον συμφιλιώσει με το θεό πατέρα και να τον λυτρώσει από τη δουλεία της αμαρτίας. Το μήνυμα λοιπόν της ενσάρκου οικονομίας είναι: «ἦλθεν γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλός».(Λουκ. 19,10)
Είδαμε μέχρι τώρα ότι η ένσαρκος του Χριστού οικονομία εξελίσσεται σιγά – σιγά μέσα από την αγάπη μέσα από την ταπείνωση. Επόμενο βήμα είναι η ελπίδα. Μέσα από τι ο Θεός άραγε φανερώνει την ελπίδα; Ας παρακολουθήσουμε τον Ευαγγελιστή Ματθαίο να δούμε τι αναφέρει χαρακτηριστικά: «ἰδοὺ (λέγει) μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα».(Ματθ. 2,1) Οι τρεις μάγοι (για τους οποίους η προφορική και άγραφη παράδοση αναφέρει πως ήταν τέσσαρις εκ των οποίων ο ένας, ο Αρταβάν, έχασε το δρόμο) έρχονται εξ Ανατολών για να προσφέρουν τα δώρα τους. Η αναφορά στην Ανατολή δεν είναι τυχαία. Εκτός του ότι, όντως οι Μάγοι προέρχονταν από την Ανατολή, η κατεύθυνση αυτή δείχνει την ελπίδα και την προσμονή. Ας θυμηθούμε ότι και οι κεκοιμημένοι χριστιανοί ενταφιάζονται «βλέποντας» προς την Ανατολή. Η ελπίδα και η προσμονή είναι οι ιδιότητες του ανθρώπου ο οποίος διακατέχεται από την αγαθή προαίρεση. Την επιθυμία του δηλαδή να γνωρίσει κάτι το καλύτερο. Οι μάγοι προηγουμένως είχαν δει τον αστέρα να ανατέλλει από την Ανατολή. Ο ίδιος αστέρας τους οδηγούσε όπως μας πληροφορεί ο ευαγγελιστής Ματθαίος μέχρι να συναντήσουν το Χριστό και να τον προσκυνήσουν. Και καθώς τους οδηγούσε ο αστέρας «ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα»(Ματθ. 2,10), γιατί η ελπίδα αύξανε, γιατί το ανθρώπινο γένος ήταν ένα βήμα πιο κοντά στη σωτηρία, γιατί μπορεί να έβλεπαν ένα βρέφος, αναγνώριζαν όμως ένα άχρονο και σωτήρα Θεό. Οικουμενικός ο χαρακτήρας της προσκύνησης τους. Όλη η οικουμένη προσκυνά μαζί με αυτούς!
Οι Μάγοι αφού προσκύνησαν τον ενανθρωπήσαντα Θεό με προθυμία άνοιξαν τα δώρα τους, τους θησαυρούς τους. Δόκιμον χρυσόν, λίβανον και σμύρνα. Συμβολικά τα δώρα. Συμβολική και η προσφορά. Ο άνθρωπος συνεχίζει να συγκατατίθεται στη σωτηρία του. Πρώτα η νέα Εύα, η Παναγία μαζί με όλο το ανθρώπινο γένος λέει το μεγάλο ΝΑΙ και γίνεται εκείνο το κατάσκιον και δασύ όρος μέσα από το οποίο διαβαίνει ο Χριστός. Τώρα οι Μάγοι με χαρά μεγάλη αναγνωρίζουν και αντικρίζουν μπροστά τους τη σωτηρία των εθνών. Δέχονται τον Μεσσία. Η ελπίδα αναζωπυρώνεται μέσα από το νήπιο που έλυσε τη νηπιότητα της Εύας.(Δοξαστικό αποστίχων 25ης Δεκεμβρίου) Αλήθεια πόσο έτοιμοι είμαστε και εμείς να λύσουμε τη δική μας προσωπική νηπιότητα; Γιατί σήμερα ειδικά είμαστε δεδουλωμένοι υπό τα στοιχεία του κόσμου και η ελπίδα έχει χαθεί. ΚΡΙΣΗ μια λέξη που ακούγεται παντού. Μία λέξη που έγινε πλέον μέρος της ζωή μας, αν όχι ολόκληρη η ζωή μας. Κρίση και απελπισία παντού. Και ποιος δεν την έχει ακούσει; Και ποιος δεν την έχει αντιληφθεί; Από τα μικρά παιδιά μέχρι και τα γεροντάκια. Κρίση στην εκκλησία, κρίση στη παιδεία, κρίση στην οικονομία, κρίση στην οικογένεια, κρίση στους θεσμούς, κρίση παντού χωρίς να βλέπουμε την ελπίδα. Το μεσότοιχον του φραγμού έχει και πάλι καλύψει τους οφθαλμούς της ψυχής μας χωρίς να μας αφήνει να αντικρύσουμε την φάτνη που δείχνει το αστέρι εξ Ανατολών. Χάθηκε και η ελπίδα, η ελπίδα εκείνη που αντίκρισαν μέσα στη φάτνη οι Μάγοι προσφέροντες τα δώρα τους. Σύμβολα της ελπίδας και της σωτηρίας τα δώρα των Μάγων:
· Δοκιμασμένος καθαρός χρυσός για να τονιστεί η «βασιλική» ιδιότητα του Χριστού,
· Λιβάνι προκειμένου να τονιστεί η θεία καταγωγή του και
· Σμύρνα για να δειχθεί ότι ο θεάνθρωπος αυτός θα ζήσει και θα πεθάνει για έναν υπέρτατο σκοπό που δεν είναι άλλος από τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους.
Ελπίδα ο Χριστός, που πηγάζει από τη φάτνη και ο ασυνήθης νέος αστέρας οδηγεί στη Βηθλεέμ, οδηγεί στην ελπίδα. Μήπως πρέπει και εμείς να ακολουθήσουμε τους μάγους; Ποιον άλλον ασφαλέστερο δρόμο έχουμε; Κανέναν. Μήπως θα πρέπει να προσφέρουμε και κάτι στο Χριστό; Ο Μελωδός Γερμανός στον εσπερινό της εορτής των Χριστουγέννων αναρωτιέται: «Τὶ σοι προσενέγκωμεν Χριστέ;» Τι να σου προσφέρουμε Χριστέ επειδή σε είδαμε να γεννιέσαι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος για μας; Καθένα από τα δημιουργήματα κάτι σου προσφέρει για να εκφράσει την ευχαριστία του
· Οι άγγελοι τον ύμνο,
· οι ουρανοί τον αστέρα,
· οι μάγοι τα δώρα,
· οι ποιμένες το θαύμα της αναγγελίας της γεννήσεως από τον Άγγελο και της δοξολογίας από πλήθος αγγέλων στον Θεό,
· η γη το σπήλαιον,
· η έρημος την φάτνη,
· εμείς καταλήγει ο μελωδός, το ανθρώπινο γένος προσφέρουμε την Αειπάρθενο Παναγία Μητέρα σου.
Να η συγκατάθεση όλων των ανθρώπων για τη σωτηρία! Ιδού η ελπίδα μας και η πρόξενος της σωτηρίας! Το δώρο μας είναι η Παναγία και η προσωπική μας συγκατάθεση, η μεγάλη μας απόφαση για μετάνοια, ώστε να αναφωνήσουμε και μεις ότι είμαστε δούλοι Θεού και ας γίνει κατά το θέλημα του. Με το βάπτισμα, στο νερό της κολυμβήθρας, λάβαμε τη δυνατότητα της σωτηρίας, καθαριστήκαμε από την αμαρτία, πνίξαμε και καταστρέψαμε τον παλαιό άνθρωπο και αναγεννηθήκαμε δι ύδατος και πνεύματος. Με την γέννηση του Χριστού απογραφήκαμε και εμείς στο όνομα της θεότητος. Καταξιωνόμαστε της Βασιλείας των Ουρανών. Λοιπόν:
«Εὐφραίνεσθε Δίκαιοι, οὐρανοὶ ἀγαλλιᾶσθε, σκιρτήσατε τὰ ὄρη, Χριστοῦ γεννηθέντος, Παρθένος καθέζεται, τὰ Χερουβὶμ μιμουμένη, βαστάζουσα ἐν κόλποις, Θεόν Λόγον σαρκωθέντα».(Στιχηρό Αίνων 25ης Δεκεμβρίου)
Η κτίσις αγάλλεται σκιρτούν τα όρη! Άραγε δεν πρέπει και εμείς να χαιρόμαστε; Ασφαλώς και πρέπει γιατί η προσφορά μας είναι μοναδική! Δώσαμε τη συγκατάθεση μας για την σωτηρία μας. Ένα μόνο μένει, να προσφέρουμε στο Χριστό τις αμαρτίες μας για να τις σταυρώσει αργότερα πάνω στο σταυρό. Τίποτε άλλο δεν θέλει ο γλυκύς Ιησούς μόνο την καρδιά μας καθαρή, γεμάτη αγάπη. Αγάπη πύρινη όπως τη δική του. Αγάπη για τον ίδιο, αγάπη για τον αδελφό - τον πλησίον, αγάπη για τη φύση και το περιβάλλον που είναι δημιουργήματα του. Είδαμε ότι στο γεγονός συμμετέχει ολόκληρη η φύση. Πως λοιπόν αυτή η φύση θα μείνει έξω από τη δική μας αγάπη;
Όμως ο Ηρώδης ζητεί την ψυχή του παιδίου. «Μανεὶς ὁ Ἡρῴδης ἐταράττετο, Χριστὸν ἀνελεῖν, ὁ θεομάχος φρυαττόμενος».(θ΄ωδή όρθρου 25ης Δεκεμβρίου) Ο Ηρώδης, εκπρόσωπος της κοσμικής δυνάμεως και εξουσίας, ταράσσεται στο άκουσμα της γέννησης του Χριστού και θέλει να τον σκοτώσει, γι αυτό και ο μελωδός Κοσμάς τον ονομάζει θεομάχο. Θέλει ο φθονερός Ηρώδης να σκοτώσει την ελπίδα των χριστιανών. Το προσπαθεί με κάθε τρόπο, καλεί και προστάζει τους μάγους να πάνε να βρούνε τον Χριστό και να γίνουν συμμέτοχοι στον προμελετημένο φόνο. Όμως σαν αρτιγέννητοι χριστιανοί δεν είναι χαζοί. Είδαν το αληθινό φως, αντίκρισαν την ελπίδα, βρήκαν την προσδοκία, προσκύνησαν τη σωτηρία, οδηγούνται και πάλι στο παράδεισο γι αυτό εγκαταλείπουν τον σκληρό παιδοκτόνο περιπαίζοντας τον (ὑφ' οὗ πρὸς Πατρίδα ὁδηγούμενοι, δεινὸν παιδοκτόνον, ἐγκατέλιπον παιζόμενον). Δεν είναι χαζοί να εγκαταλείψουν τη σωτηρία τους γιατί τους επισκέφτηκε από ψηλά ο ίδιος ο Σωτήρας και αυτοί που μέχρι τώρα ήταν στο σκοτάδι της αγνωσίας και στη σκιά του νόμου και του θανάτου, τώρα βρήκαν την πραγματική αλήθεια.
Έτσι ακριβώς και εμείς κάθε χρόνο, κάθε μέρα στη ζωή μας πρέπει να βρίσκουμε την ίδια αλήθεια. Ιδιαιτέρως όμως, την 25η Δεκεμβρίου η εκκλησία μας αναγγέλλει με χαρά: «Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου».(θ΄ ώρα Χριστουγέννων) Η ευκαιρία δίνεται στο καθένα προσωπικά. Ο Χριστός γεννάται και ζητάει φάτνη. Τι καλύτερο από τη ψυχή μας! Τι ομορφότερο από τη καρδία μας! Η αγάπη μας, σπάργανα στο τεχθέντα Κύριο. Η προσευχή μας, λιβάνι στον οικτίρμονα Θεό. Η ελεημοσύνη μας, χρυσός στον επουράνιο βασιλιά. Αυτά ζητά ο Χριστός για να ζήσει μέσα μας ώστε να γίνουμε Χριστοφόροι. Ο κτίστης μας είδε χαμένους, εμάς που έπλασε με τα χέρια του, όμως κατέρχεται από Παρθένο αγνή για να σαρκωθεί αληθινά. Λέγει και πάλιν ο ιερός Κοσμάς: Ἰδὼν ὁ Κτίστης ὀλλύμενον, τὸν ἄνθρωπον χερσίν, ὃν ἐποίησε, κλίνας οὐρανοὺς κατέρχεται, τοῦτον δὲ ἐκ Παρθένου θείας Ἁγνῆς, ὅλον οὐσιοῦται, ἀληθείᾳ σαρκωθείς, ὅτι δεδόξασται.
Για μας γεννήθηκε ο Χριστός αναφωνεί ο Ρωμανός ο Μελωδός στο κοντάκιο των Χριστουγέννων. Αλήθεια τι σοφά λόγια!:
Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει, καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον, τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει. Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι. Μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι· δι' ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη, Παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
Μέσα σε αυτό το κοντάκιο αντικατοπτρίζεται το μήνυμα της γεννήσεως του Θεανθρώπου. Σοβαρή η περιγραφή αλλά και η αιτιολογία της γεννήσεως του Κυρίου, δοσμένη με λίγες λέξεις όπως ταιριάζει στο μυστήριο της ενανθρωπήσεως. Η Αειπάρθενος Μαρία αξιώθηκε να φιλοξενήσει στη μήτρα της τον αχώρητο, τον δημιουργό πάσης της κτίσεως. Ο Τρισυπόστατος Θεός «χαμήλωσε» την ύπαρξη του, στη θέση του δημιουργήματος. Μια νέα διάσταση πλέον καταλαμβάνει η έννοια της ανθρωπίνης υπάρξεως. Η απόφαση του Θεού πατρός να αποστείλει στην ανθρωπότητα τον Υιόν και Λόγον του, δείχνει την ανεξάντλητη και άμετρη αγάπη του για εκείνο το δημιούργημα που λέγεται άνθρωπος. Η αγάπη αυτή και το απρόσιτο του μυστηρίου κάνουν 1500 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού τον προφήτη Ησαΐα να αναφωνεί και να προφητεύει: «΄᾽Ιδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσιν τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾽Εμμανουήλ· ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον, μεθ᾽ ἡμῶν ὁ Θεός».
Ας προσέξουμε για λίγο την ομιλία του Μεγάλου Βασιλείου στη γέννηση του Χριστού. Μας λέγει αυτό το ύψος της ταπεινοφροσύνης και μας προτρέπει: μη ψάχνετε να δείτε πως ο Θεός έγινε άνθρωπος γιατί είναι αδύνατη η απόκριση. Απλά αρκεστείτε, συνεχίζει, στο παράδειγμα του σιδήρου το οποίο πυρακτώνεται στη φωτιά. Δεν τρέχει η φωτιά προς το σίδηρο, αλλά μεταδίδει τη δύναμη της, χωρίς να ελαττώνεται, αλλά πληρεί όλο και περισσότερο με ζεστασιά το σίδερο. Έτσι ακριβώς και η θεότητα κινήθηκε προς εμάς και μας γέμισε με την ζεστασιά της άπειρης αγάπης της μέσα στο εργαστήριο της Θείας οικονομίας που δεν είναι άλλο από το σώμα της Παναγίας, χωρίς να ελαττωθεί. Ακούμε στους χαιρετισμούς της Παναγίας «Ὅλος ἦν ἐν τοῖς κάτω, καί τῶν ἄνω οὐδόλως ἀπῆν ὁ ἀπερίγραπτος Λόγος». Κινείται και έρχεται ο Λόγος προς εμάς στη γη και ταυτόχρονα είναι στον ουρανό μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Και αν μερικοί πάλι απορούν και λένε δεν μπορούσε ο Θεός να στείλει κάποιον άλλο άνθρωπο να σώσει τον άνθρωπο έπρεπε να κατέβει ο ίδιος; Ο Μέγας Βασίλειος εδώ απαντά εξηγώντας τον μη΄ (48) ψαλμό του Δαυίδ «ἀδελφός οὐ λυτροῦται, λυτρώσεται ἄνθρωπος; Οὐ δώσει τῷ Θεῷ ἐξίλασμα ἑαυτοῦ καὶ τὴν τιμήν τῆς λυτρώσεως τῆς ψυχῆς αυτοῦ», δηλαδή ένας άνθρωπος δεν μπορεί να εξαγοράσει την δική του ψυχή με όση αρετή και χάρη και εάν διαθέτει πόσο μάλλον τις ψυχές των άλλων. Άλλοι πάλι υποστήριξαν ότι θα μπορούσε να στείλει καποιον Άγγελο ο οποίος έχει κτιστή μεν φύση, δύναμη όμως πεπερασμένη. Και εδώ όμως ο Αποστολος Παύλος δίνει απάντηση στην προς Εβραίους επιστολή (β,16) λέγοντας «οὐ γὰρ δήπου ἀγγέλων ἐπιλαμβάνεται, ἀλλά σπέρματος Ἀβραάμ ἐπιλαμβάνεται» άνθρωπος δηλαδή έπρεπε να σωθεί, άνθρωπος έπρεπε να πληρώσει για να καταισχυνθεί ο διάβολος, από εκείνον τον οποίο ενίκησε και επλάνεσε θέλοντας να τον κάμει Θεό.
Ο Μέγας Βασίλειος θαυμάζοντας το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού, θέτει στο στόμα της Παναγίας τα ακόλουθα λόγια: «Πως να Σε ονομάσω εγώ, θαυμαστό μου βρέφος; Τι θνητό όνομα να δώσω στον καρπό του Αγίου Πνεύματος; Να Σου προσφέρω θυμίαμα ή γάλα; Έχεις ανάγκη από τις μητρικές μου φροντίδες, ή να πέσω στα πόδια Σου και να Σε λατρεύω; Τι ανεξήγητη αντίθεση; Ο ουρανός είναι ο θρόνος Σου κι εγώ σε τοποθέτησα στα γόνατα μου. Σε βλέπω στην γη κι όμως δεν άφησες τον ουρανό. Ο ουρανός είναι εκεί, όπου ευρίσκεσαι Εσύ». Την απορία και την έκπληξη της Παναγίας συμμερίζεται και Άγιος Βασίλειος. Και προσπαθώντας να βρει το μυστικό που πέτυχε την ένωση τόσο αντιθέτων πραγμάτων, καταλήγει ότι είναι Η ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ!
Από ταπείνωση ο Θεός έγινε άνθρωπος!
Από την ταπείνωση Του η γη έγινε ουρανός!
Δεν ανέβηκε ο άνθρωπος στον ουρανό. Κατέβηκε ο Θεός στην γη. Και έτσι μας έμαθε έμπρακτα, πως μπορεί η γη, από τόπος εξορίας να γίνει παράδεισος. Από ζούγκλα, να γίνει Βασιλεία του Θεού. Γι' αυτό και οι πρώτοι, που αξιώθηκαν να Τον προσκυνήσουν, ήταν οι ταπεινοί ποιμένες. Και οι γεμάτοι ταπεινό και ειλικρινές φρόνημα αναζήτησης της αλήθειας, «μάγοι εξ ανατολών. Αυτή η αρετή της Ταπείνωσης είναι το μεγάλο μήνυμα της εορτής των Χριστουγέννων. Μόνο ο άνθρωπος που καλλιεργεί και αγαπάει αυτή την αρετή, μπορεί κάπως να νιώσει, τι έγινε εκείνη την παγωμένη νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστός στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Και μόνο με αυτή την αρετή, μπορεί να αξιωθεί να δεχθεί στην καρδιά του τον Νεογέννητο Βασιλέα και Σωτήρα Χριστό.
Ο Θεός μπαίνει πλέον στην ιστορία και δημιουργεί ο ίδιος ιστορία. Εφαρμόζει τους νόμους σέβεται τις παραδόσεις προσλαμβάνει τον κόσμο αλλά δεν υποτάσσεται στο ψεύδος του κόσμου. Γίνεται άνθρωπος αλλά δεν υπόκειται στην ηθική φθορά και τον πνευματικό θάνατο. Είναι όμοιος με όλους, αλλά δεν έχει καμιά σχέση με το κακό και την αμαρτία. Είναι ο Ιησούς, ο αληθινός σωτήρας και λυτρωτής όπως ακριβώς είχε αναφέρει και υποδείξει ο άγγελος κατά τη στιγμή του Ευαγγελισμού. Ο Χριστός γεννιέται μέσα στους πιστούς με τη πίστη και σαρκώνεται με τις αρετές. Όλη η εν Χριστώ ζωή, η πνευματική ζωή, είναι ζωή αναγεννήσεως, δηλαδή γεννήσεως του Χριστού μέσα μας και αναγεννήσεως μας ἐν Ἀυτῷ. Γι αυτό οι Άγιοι της Εκκλησίας νοιώθουν πάντοτε τον Χριστό στην καρδιά τους και εορτάζουν παντοτινά Χριστούγεννα. Είναι πραγματικοί θεοφόροι, κατοικητήρια του Αγίου Πνεύματος. Είναι απαλλαγμένοι από τη φθορά του χρόνου, είναι χαριτωμένοι με πνευματική ευωδία και θαυματουργούν γιατί οι πρεσβείες τους ακούγονται από το Θεό.
Γι αυτό, το μήνυμα των Χριστουγέννων αντηχεί σε κάθε καρδιά ορθόδοξη χριστιανική. Γιατί αναζωογονεί, γιατί θεραπεύει, γιατί αναπλάθει, γιατί αγιάζει, γιατί οδηγεί κάθε δεκτική ψυχή στο παράδεισο. Κάθε χριστιανός θέλει να μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα της γεννήσεως του Χριστού, το χριστιανικό μήνυμα του μεγάλου εορτασμού. Και αν δεν ξέρει να ψάλλει μαζί με τους μεγάλους υμνωδούς της εκκλησίας μας ξέρει όμως να τραγουδά διαφορετικά τη πίστη του. Έτσι επινόησε και επέλεξε γι αυτό το λόγο το έθιμο των καλάντων. Κάλαντα στη Ρωμαίικη παράδοση είναι τα θρησκευτικά και ευχετικά άσματα που λέγονται κατά τις μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Θεοφανείων, του Λαζάρου και των Βαΐων. Σε κάθε μεγάλη Δεσποτική γιορτή ο ορθόδοξος Ρωμιός θέλει να μεταφέρει το μήνυμα της. Έτσι ακριβώς και το μήνυμα της γέννησης του Χριστού πρέπει να γίνει παντού γνωστό και μάλιστα εσπερινή ώρα. Παράδοση παλαιά θέλει να λέγονται τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και τα παιδιά να καλησπερίζουν τους νοικοκύρηδες με το χαρακτηριστικό στίχο:
Καλήν εσπέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας
Χριστού την θείαν γέννησιν να πω στ αρχοντικό σας.
Ακόμα και στα κάλαντα η λαϊκή θυμοσοφία τραγουδά ότι αφ ενός μεν το γεγονός της γεννήσεως έχει συμβεί νύχτα, γι αυτό και το αναγγέλλει νύχτα, αφ ετέρου ζητά τη συγκατάθεση των νοικοκύρηδων να φανερώσει το γεγονός. Αυτό δείχνει ότι ο Χριστός, στη συνείδηση των Ορθοδόξων Ρωμιών μέσα από τα κάλαντα , ζητά τη δική μας συγκατάθεση και δεκτικότητα προκειμένου να μας αποκαλύψει το μήνυμα της γεννήσεως του. Αλλού πάλι προτρέπονται οι χριστιανοί, ολίγον να κοιμηθούν, ώστε να σηκωθούν και να πάνε στη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία:
Και σας καληνυχτίζουμε, πέσετε κοιμηθήτε,
ολίγον ύπνον λάβετε, πάλι να σηκωθείτε,
στην εκκλησία να τρέξετε, με άκραν προθυμίαν
και του Χριστού να ακούσετε την Θείαν Λειτουργίαν.
Βλέπουμε πως και στα κάλαντα η Θεία Λειτουργία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Ορθοδόξων. Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει σήμερα που Χριστούγεννα για αρκετούς είναι η γιορτή των δώρων, η υλική τράπεζα των εδεσμάτων και όχι η πνευματική τράπεζα με τον ουράνιο άρτο. Δεν νοούνται Χριστούγεννα χωρίς το μυστήριο της Θείας Λειτουργίας. Χριστούγεννα χωρίς Θεία Λειτουργία είναι Βηθλεέμ χωρίς το σπήλαιο και τη φάτνη, είναι καρδιά ψυχρή χωρίς ταπείνωση και αγάπη, είναι με μια λέξη η κρίση που αναφέραμε προηγουμένως.
Αξίζει τέλος να ανατρέξουμε σε 2 είδη καλάντων στα οποία με απλότητα αλλά παράλληλα και σοβαρότητα μεταφέρεται το μήνυμα των Χριστουγέννων. Τα κάλαντα του Πόντου ξεκινούν λέγοντας:
Χριστός γεννέθεν, χαράν σον κόσμον
Η χαρά είναι το κατεξοχήν στοιχείο που διέπει τη ζωή των ορθοδόξων χριστιανών. Η λύπη που μέχρι πρότινος είχε σκιάσει τη ζωή του ανθρώπου παύει με την γέννηση του Σωτήρα Χριστού. Στο ίδιο πλαίσιο αλλά και με πλούσιο θεολογικό περιεχόμενο ακούμε τα κάλαντα της Δωδεκανήσου, τα οποία τονίζουν τη μεγάλη σημασία του ερχομού του Χριστού στο κόσμο:
Αύτη είναι η ημέρα όπου ήλθε ο λυτρωτής,
από Μαριάμ μητέρα εκ Παρθένου γεννηθείς.
Διακρίνουμε στους παραπάνω στίχους δυο σημαντικά στοιχεία. Το πρώτο είναι η λύτρωση και το δεύτερο το αειπάρθενον της Θεοτόκου. Χριστούγεννα για τους Δωδεκανήσιους Ορθοδόξους Χριστιανούς, αλλά κατ επέκταση και για μας είναι ημέρα λύτρωσης, κατά την οποία ο λυτρωτής Χριστός γεννιέται από μητέρα Παρθένο. Μα και οι έλληνες λογοτέχνες είναι επηρεασμένοι από την ακολουθία των Χριστουγέννων. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε το διήγημα «ΣΤΟ ΧΡΙΣΤΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μεγάλη η λογοτεχνική δύναμη και η αριστοτεχνική χάρη του λόγου του συγγραφέα, όπως και η δύναμη της διατυπώσεως και το γλαφυρό και χαρμόσυνο ύφος, που κάνουν την ενότητα αυτή, όπως και όλο το διήγημα ένα αριστούργημα του νεοελληνικού λόγου και της νεοελληνικής διηγηματογραφίας. Ο συγγραφέας επηρεασμένος από τις ωραίες διηγήσεις των Ιερών Ευαγγελίων, των Αναγνωσμάτων και των Προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης προσπαθεί τόσο λεκτικά και φραστικά όσο και νοηματικά να αποδώσει την εορτή των Χριστουγέννων όπως γιορτάστηκε στον ναό του αποκλεισμένου από τον καιρό κάστρου. Από τους ύμνους των Χριστουγέννων είναι επηρεασμένο και εμπνευσμένο και το ποίημα «Της δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ» από το «ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ» του Οδυσσέα Ελύτη. Αλήθεια πόσο επίκαιρος είναι σήμερα, περισσότερο από ποτέ ο γνωστός σε όλους μας στίχος:
«Της δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ και μυρσίνη συ δοξαστική μη παρακαλώ σας μη λυσμονάτε τη χώρα μου!»
Η εικόνα της χώρας μας μαζί με την δική μας εικόνα έχουν πέσει έχουν καταστραφεί, έχουν αμαυρωθεί. Όμως η ελπίδα υπάρχει. Ο Θεός αγαπάει. Ο Χριστός γεννιέται εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Γεννιέται για να αναστήσει την πριν πεσούσαν εικόνα. Σήμερα ο λόγος αυτός ακούγεται νοσταλγικά. Ο κόσμος γύρω μας χαλάει. Ο άνθρωπος εξαχρειώθηκε και παραπατάει. Μπροστά μας είναι ή το χάος ή η σωτηρία. Η εκκλησία προσφέρει θαλπωρή και ελπίδα. Γιατί η εκκλησία δεν επιτελεί την αποστολή της με όσα πράττει ή λέγει. Αλλά με το ό,τι είναι. Καθένας που καταφεύγει σ αυτήν γεύεται την εστιότητα της ασφάλειας, τη βεβαιότητα της νίκης, την παρηγορία στις θλίψεις, την ενίσχυση στον αγώνα. Μέσα σ αυτήν ξαναβρίσκουμε τον χαμένο εαυτό μας, αναδιατάσσουμε την διαλυμένη φύση μας, ξαναζούμε την εμπειρία της αγάπης. Ο Χριστός που και πάλι γεννιέται, μένει στην εκκλησία δια παντός και την καθιστά «ἱατρεῖον παθῶν», χάριτος χορηγό, αφέσεως πάροχο. Εκεί πραγματώνεται η ανόρθωση της πεσμένης εικόνας μας. Αυτή είναι των Χριστουγέννων η δόξα.
Και να που ο χρόνος περνά! Τις μέρες που ζήσαμε, τις αφήνουμε πίσω με νοσταλγία, άλλες προσπαθώντας να τις ξεχάσουμε και άλλες επιθυμώντας να τις ξαναζήσουμε. Και φέτος λοιπόν η κλεψύδρα του χρόνου ημερολογιακά αλλά και οντολογικά οδηγεί τα βήματά μας σ' ένα σταθμό της ανθρώπινης ιστορίας, σε μια σημαδιακή στιγμή, τότε που σταμάτησε ο χρόνος και άρχισε και πάλι να μετρά με διαφορετικό και ξεχωριστό τώρα πια τρόπο. Χριστούγεννα και πάλι πλησιάζουν! Μια τόσο μεγάλη εορτή έρχεται ενώπιον μας. Είναι αλήθεια πως πολλούς τους προβληματίζει, άλλους τους συγκινεί, σε κάποιους τους δημιουργεί ερωτηματικά, σε μερικούς προκαλεί απορία ο τρόπος εορτασμού τους ή ο εξωτερικός κατά κόσμον στολισμός τους. Μας είπαν κάποιοι πως Χριστούγεννα είναι μια εορτή που στηρίζεται στον όμορφο, εορταστικό και γιατί όχι ελκυστικό διάκοσμό της. Εύκολα όμως κάποιος ανακαλύπτει πως Χριστούγεννα είναι μια εορτή που στηρίζεται στη Μεγάλη Αγάπη του Θεού, στο σχέδιο της Θείας Οικονομίας για τη σωτηρία του ανθρώπου. Μας είπαν πως τα Χριστούγεννα, τα αισθάνεσαι ομορφότερα, τα βιώνεις ουσιαστικότερα, όταν είσαι μαζί με φίλους και συγγενείς γύρω από ένα κοινό τραπέζι ( ρεβεγιόν το ονομάζουν), γεμάτο πλούσια φαγητά, μεθυστικά ποτά και ξέφρενες μουσικές που σου δίνουν την αίσθηση μιας άλλης αντιμετώπισης της εορτής. Δεν κοπιάζει όμως κανείς να αντιληφθεί πως η καρδιά των ανθρώπων συγκινείται, αγγίζοντας τα όριά της, όταν ξοδεύει τον χρόνο της όχι γύρω από επίγειες τράπεζες αλλά στην Αγία Τράπεζα, όπου ζει και τρέφεται όχι μόνο με συγγενείς και φίλους αλλά με ολόκληρη την Εκκλησία από τον Ουράνιο Άρτο! Τί ωραίο όραμα! Μια Εκκλησία που έχει την Αρχή της και το Τέλος της στην Αγία Τράπεζα. Εκεί που συναντώνται οι προσευχές των ανθρώπων. Εκεί που ενώνονται οι φωνές των ανθρώπων. Εκεί που κατατίθενται τα αιτήματα αναμένοντας την δική τους απάντηση. Μας είπαν πως έρχονται Χριστούγεννα από τις στολισμένες βιτρίνες, από τα φωτάκια που αναβοσβήνουν, από τα δέντρα που στολίζουν, από τις φάντες που μάλλον υποκριτικά στήνουν, από τα ξένα σε στίχο τραγούδια στους δρόμους που ήχουν, από τα κάλαντα των παιδιών που έχασαν μάλλον το νόημά τους, από την κατασκευή γλυκών που μόνο την γεύση μας αλλάζουν, από τα δώρα που ευκαιριακά τώρα πια μας προσφέρουν. Κανείς δεν λέει πως δεν χρειάζονται και αυτά. Αντιθέτως θα υποστηρίξει κανείς πως ίσως να είναι και απαραίτητα για να μας εντάξουν καλύτερα στο κλίμα των εορτών. Όμως γιατί να μένουμε μόνο σ' αυτά; Γιατί να κάνουμε μόνο αυτά που μας τέρπουν και χάνουμε τον ουσιαστικό χαρακτήρα των εορτών. Γιατί κανείς δεν μιλά για την μεγάλη αξία της εορτής; Για την μεγάλη προσφορά του Θεού, για το ανεκτίμητο δώρο της Αγάπης Του, για την παρεχόμενη σ' εμάς δυνατότητα να κερδίσουμε και πάλι τον Παράδεισο, να συναντήσουμε τον Χαμένο μας Πατέρα, να γίνουμε ουρανοπολίτες. Χριστούγεννα και άνοιξαν οι Ουρανοί! Μας μίλησε ο Παράδεισος. Μας γλίτωσε ο Θεός. Μας ξεχώρισε, μας ευεργέτησε. Μας ανέδειξε, μας άλλαξε τη ζωή, μας έδωσε προοπτική. Μας μήνυσε για ουράνια πράγματα, για θεϊκές καταστάσεις, για αθάνατες στιγμές. Χαρακτηριστικά όλα τα παραπάνω τα επιβεβαιώνει ο Μέγας Αθανάσιος: «ὁ Λόγος ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν»! Με μια φράση: μας δόξασε ο Θεός!
Γι αυτήν τη δόξα και την πολλή αγάπη του προς εμάς, κατέβηκε λοιπόν ο Χριστός και έλαβε δούλου μορφή. Ο άδυτος ήλιος της δικαιοσύνης, κατά το σοφό Ηλία Μηνιάτη, έκλεινε ουρανούς και κατέβη και σαν από εννιά βαθμούς, τα εννιά τάγματα των Αγγέλων ήλθε στο δέκατο βαθμό της ανθρώπινης φύσης «ἐπί τῆς γῆς ὧφθῃ καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη». Και με την ενανθρώπιση του Θεού η αλήθεια ήλθε, η σκιά παρέδραμε και η φύση των ανθρώπων αποκαταστάθηκε στο αρχαίο της κάλλος. Γι αυτό λοιπόν εμείς όταν βλέπουμε τον Χριστό ως βρέφος στο σπήλαιο της Βηθλεέμ στην αγκαλιά της Παναγίας να πιστεύουμε ότι είναι εκείνος ο ίδιος όπου ως βασιλιάς «ἐν ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων» του μένει αχώριστος από τους κόλπους του Θεού και Πατρός και μαζί με τους ποιμένες να θαυμάζουμε και με τους μάγους να λατρεύουμε και με τους Αγγέλους να δοξολογούμε «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπί γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ ΚΑΙ
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ.
Ευχαριστώ τον π. Ιερόθεο και την http://anaplastiki.blogspot.com/ για την ενίσχυση, συμβολή και αγάπη τους.
