Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες, χαίρετε εν υγεία και προκοπή έργων αγαθών. Δι’ αυτής της μικράς μελέτης μου, έρχομαι σήμερα να πληροφορήσω τη δικαιολογημένη περιέργεια του λαού, όσον αφορά την προέλευση και την λειτουργική ερμηνεία του Κεφαλλονίτικου γνωμικού σοφίσματος, το οποίον αναφέρεται σε κάποιον ιερέα της παλαιάς εποχής, ο οποίος κάποια Μεγάλη Πέμπτη βράδυ, αντί να πει δώδεκα Ευαγγέλια, είπε δεκατρία. Έκτοτε, μέχρι σήμερα διασώζεται κατά παράδοση το γεγονός, που μεταφέρεται δια στόματος, από γενεά σε γενεά και μάλιστα μελοποιημένο κατά την τοπική λαϊκή μουσική παράδοση. Η Κεφαλλονιά, κατ’ εξοχήν τόπος με ιδιόρρυθμη και ιδιότυπη παράδοση αν και δέχθηκε πολλές πολιτιστικές επιδράσεις λαών κατοχής, επιδερμικά επηρεάστηκε.
Στο εσωτερικό της κράτησε το στοιχείο εκείνο, το οποίο την χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα και την κάνει να ξεχωρίζει από τις άλλες ελληνικές και ελλαδικές κατά τόπους φυλετικά αδελφικές ενότητες. Και αυτό είναι η πολυμαθής γνώση και η εύστροφη σοφία σε συνδυασμό προς την ακάματη εργατικότητα. Έτσι μέσα στην ιστορική της πορεία σιγά-σιγά το λαϊκό στοιχείο οικοδομούσε την καθέδρα ενός λαϊκού πανεπιστημίου, του οποίου η σοφία και η γνώση, μέσα από την εξωτερική πορεία των γεγονότων της ζωής, διέσωζε στην πρακτική γλώσσα του λαού τα γνωμικά εκείνα λαϊκά αποφθέγματα, δηλαδή πρακτικές φιλοσοφικές παροιμίες μέσω των οποίων διατυπώνονταν η πρακτική γνώμη και γνώση του λαού, η θέληση του, οι ανάγκες του και οι επιθυμίες του.
Τα γνωμικά αυτά της λαικής σοφίας, οι απλοί άνθρωποι τα ονόμαζαν παροιμίες. Μεταξύ δε των παροιμιών κύρια σημασία έχουν οι λεγόμενες γνωμικές παροιμίες, οι οποίες όχι μόνο διδάσκουν, αλλά δίδουν και ιστορικές πληροφορίες δια γεγονότα μεταφέροντας μέσα τους αντιλήψεις πνευματικές, θρησκευτικές, ηθικές και κοινωνικές, με τις οποίες μεγάλωσαν οι παλαιότερες γενεές. Το περιεχόμενο τους πάντα δεν είναι απολύτως σωστό γιατί περιέχουν μέσα τους σπέρματα από ανθρώπινα πάθη και εγωιστικές αδυναμίες. Γι αυτό και ένα μέρος από τα ελαττώματα του λαού μας μπορούμε να τα αποδώσουμε και στην επίδραση μιας τέτοιας διδασκαλίας. Στο σύνολο τους όμως οι παροιμίες είναι πολύτιμες γιατί στηρίζονται όλες τους στη πείρα της ζωής, διασώζοντας διάφορα γεγονότα. Είναι όλες ανθρώπινες και κατά το μεγαλύτερο μέρος δίκαιες και ηθικές προπάντων όμως σοφές. Στα παθήματα και στις αποτυχίες μας οπλίζουν με φιλοσοφικότητα και μας παρηγορούν.
Ένα τέτοιο γνωμικό απόφθεγμα, το οποίο απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα λόγω του ότι σχετίζεται με τον εκκλησιαστικό χώρο και το οποίο στιχουργήθηκε εμμέτρως και τραγουδιέται ευρύτατα στον παγκεφαλληνιακό πρώτον αλλά και πανελλαδικό ύστερα χώρο είναι και το λαϊκό γνωμικό «Κεφαλλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία, τα δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει δεκατρία».
Αν και σήμερα η λαϊκή μουσική παράδοση του νησιού, η οποία εξέφραζε την καρδιά και βαλσάμωνε την ψυχή, εκτοπίστηκε από ένα άλλο βάναυσο μουσικό ιδίωμα «δίκην κουλτούρας»υποανάπτυκτων λαών δια της βιαστικής, ομιχλώδους και αμοραλιστικής μουσικής ποπ και ροκ και των ομογάλακτων τούτων, οι οποίες με τον τρόπο τους οδηγούν τους νέους μας στον αναρχισμό, στην εξαλλοσύνη, στα ναρκωτικά και στην σεξουαλική έξαρση και διαστροφή εν τούτοις ο τόπος μας συνεχίζει, έστω και μέσω στιγμιαίων παρελθοντολογικών αναλαμπών να εκφράζεται πατροπαραδότως.
Η λαϊκή αυτή παροιμία δεν είναι λοιπόν ούτε θρύλος ούτε μύθος αλλά πραγματεύεται κάποιο γεγονός το οποίο προκάλεσε τη λαϊκή θυμοσοφία. Βέβαια από όλους αυτούς που τραγουδούσαν μαζί με όλες τις άλλες παροιμίες και αυτή ίσως κανείς να μην γνώριζε ποια είναι η ιστορική προέλευση και η κατά βάση αλήθεια γι αυτό και η παροιμία έχει πάρει χιουμοριστικό και ευτράπελο χαρακτήρα. Από πολύ νέος όταν άκουγα την παροιμία να τραγουδιέται «αουρέκια» στα σοκάκια του Ληξουριού, αλλά και σε διάφορα σπίτια κατά την περίοδο των πανηγύρεων, μου γεννήθηκε η περιέργεια, από πού να προέρχεται και πιο γεγονός να την προκάλεσε στη λαϊκή σοφία. Γι αυτό ζητούσα να βρω την νομιζόμενη μωρία ή την αιτία της πραγματικής σοφίας του γεγονότος, που έφερε μέσα της η παροιμία.
Ζωντανή μαρτυρία αιτιολογίας του γεγονότος δεν υπήρχε, ή είχε πια εκλείψει, εφόσον οι άνθρωποι, οι οποίοι έζησαν το γεγονός, για πρώτη φορά έχουν κοιμηθεί. Αλλά και οι μετά από αυτούς δεν διέσωσαν καμιά απολύτως μαρτυρία, που να αιτιολογεί το γεγονός. Γι αυτό άρχισα μετά προσοχής να μελετώ τα αρχαιότερα αλλά και νεώτερα μηναία- λειτουργικά βιβλία της υμνολογίας των αγίων όλου του έτους των μηνών Μαρτίου και Απριλίου κατά τις τυπικές διατάξεις εφόσον μέσα σε αυτούς τους δυο μήνες εορτάζεται το Πάσχα.
Σε ένα από τα μηναία της παλαιοτέρας εποχής του μηνός Μαρτίου, εκδόσεως Βενετίας, αναφέρεται η περίπτωση της τυπικής διατάξεως, η οποία καθορίζει το πώς θα ψαλλεί η εορτή του Ευαγγελισμού αν την ημέρα εκείνη συμπέσει η ακολουθία των παθών (Μεγάλη Παρασκευή) της οποίας ο όρθρος ψάλλεται από το βράδυ χάριν εκκλησιαστικής οικονομίας, δηλαδή το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης.
(συνεχίζεται)
